Windows Server 2012'de DHCP Server Kurulum ve Yapılandırma

Bu makalemde DHCP Server kurulumu ve kurulumdan sonra, DHCP Server'ın hizmet verebilmesi için gerekli ve yapılması gerken yapılandırmalarının nasıl yapıldığından bahsediyor olacağım.
Kurulum ve yapılandırma işlemlerine geçmeden önce biraz DHCP'den bahsetmenin faydalı olacağını düşünüyorum.

DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol) bir network ortamında tüm Host'ların yani daha doğru bir ifade ile, MAC ADRESİ olan her şeyin TCP/IP konfigürasyonunu yapar. Dikkat ederseniz, IP dağıtır demedim. Tabiki IP dağıtır ancak zannedildiğinin ve bilinenin aksine, IP dağıtmanın yanında, daha kilit noktalarda görevleri vardır.
Network ortamında MAC ADRESİ olan her cihazın (Host'un), bulunduğu Network ortamında başka cihazlarla iletişim sağlayabilmesi için bir IP adresine ihtiyacı vardır. Bu cihazların da IP adreslerini sizin yapılandırmanız gerekmektedir. 20 ya da 30 HOST'un bulunduğu işletmelerde IP yapılandırmalarını STATİK (elle) yapılandırmak mantıklı olabilir ancak 500 veya daha fazla HOST'un bulunduğu bir işletmede IP adreslerini STATİK(elle) yapılandırmak ciddi bir zaman kaybına yol açacağı gibi, pek çok sorunu ve karmaşayı da beraberinde getirecektir.

Nedir bu sorun ve karmaşalar?
Büyük ölçekli firmalarda HOST sayısı oldukça fazladır. Özellikle Host kelimesini kullanıyorum çünkü yukarıda da bahsettiğim gibi, MAC ADRESİ olan her şeyin TCP/IP konfigürasyonu vardır yani IP adresi alırlar. Bu Host'lar bilgisayarlar olabileceği gibi, Printer'lar, akıllı telefonlar, tabletler, IP telefonlar, Parmak izi okuyucuları, kameralar vb. pek çok cihaz sayılabilir.

Buna ek olarak, network yapılandırmanız farklı IP bloklarında ise ve yapınızdaki Network VLAN'lar ile birbirinden ayrılıyorsa, bu yapıyı STATİK IP yapılandırması ile yönetmenin zorluğunu düşünebilirsiniz.
Host'lar üzerindeki IP yapılandırmalarının STATİK olarak yapılmasının doğuracağı en büyük problemlerden birisi de IP Çakışmasıdır.

DHCP Server'ın faydaları nelerdir ve neden kullanılmalıdır?
DHCP Server Kurulumunu yaptıktan sonra, yapılandırma adımlarında detaylıca değineceğim ancak başlamadan önce bir kaç noktaya değinmekte fayda görüyorum.

● DHCP Server ile bir IP havuzu (Pool) oluşturarak sizin belirlediğiniz bu havuz içinden yine sizin belirlediğiniz aralıkta her bir Host'a otomatik olarak IP ataması gerçekleştirirsiniz. Bu sayede her bir Host'un TCP/IP yapılandırmasını tek tek elle yapılandırmatan kurtulmuş olursunuz. Bu da size zaman kazandırarak, iş verimliliğinizi artıracaktır.

● DHCP Server, IP çakıştırmaz.
Bu özelliği sayesinde elle yapılandırdığınız TCP/IP yapılandırmalarının birbieleri ile çakışmaları engellenir.

● DHCP Server ile IP dağıttınız Host'ların TCP/IP yapılandırmalarını kolayca izleyebilirsiniz. Bu özelliği ile herhangi bir şekilde iletişime geçilemeyen bir Host'un durumu izlenebilir. Bununla ilgili makalemin ilerleyen adımlarında detaylı bilgi vereceğim.

● DHCP Server ile istediğiniz MAC Adresleri üzerinden istediğimiz herhangi bir IP'ye rezervasyon işlemleri uygulayarak ilgili IP'nin sadece sizin belirleyeceğiniz HOST üserinde kalmasını sağlayabilirsiniz.

Ör. Patronunuz sizden IP adresinin başka hiç kimseye verilmemesini ve/veya değişmemesini isteyebilir. :)

Şimdi öncelikle DHCP kurulumuna geçelim;

NOT: DHCP kurulumu yapmadan önce Windows Server IP adresinin mutlaka STATİK olarak yapılandırılmış olması gerekmektedir.

Server Manager üzerinden Add Roles and Features tıklıyorum.



Role-based or feature-based installation seçili durumda Next butonuna tıklıyorum.



Server Selection kısmında DHCP Server kuracağım DC seçili durumda. Next butonuna tıklıyorum.



Server Roles alanında DHCP Sever seçeneğini işaretliyorum.



DHCP Sever ile birlikte bazı özelliklerin kurulacağını bildiriyor. Add Features butonuna basarak bu kurulacak olan özellikleri de kuruluma dahil ediyorum.



DHCP Sever seçili halde. Next butonuna tıklıyorum.



Features alanında eklemek istediğim bir Feature yok. Next butonuna tıklıyorum.



Kurulumdan sonra gerekli görülürse, sistemin kendisini yeniden başlatması için Restart the destination server automatically if required seçeneğini işaretleyip, çıkan bilgi mesajına YES diyerek sonraki adıma geçiyorum.



Install butonuna basarak kurulumu başlatıyorum.



Kurulum başladı...



DHCP Sever Kurulumu tamamlandıktan sonra yapılması gereken ilk şey, Authorize yapmaktır.
 


Authorize yaptıktan sonra, IPv4 ve IPv6 yeşil onay işaretli olacaktır. DHCP Server'ımız artık yapılandırma için hazır.



DHCP YAPILANDIRMA

DHCP'yi IP dağıtımı için yapılandırma işlemlerine geçmeden önce, HOST'ların DHCP'den nasıl IP aldıklarını ve DHCP'nin bu ip'leri nasıl dağıttığını kısaca anlatayım;

DHCP'nin Host'a IP dağıtması; Discover, Offe, Request, Acknowledge işlemler bütünü ile gerçekleşir.

Bu işlemler bütününü de akılda kalıcı olması amacıyla D-O-R-A kısaltması ile de hatırlayabilirsiniz. Ancak unutmamak gerekir ki DORA, bu işlemler bütününün akılda kalıcılığını sağlamak için kullanılan bir tekerlemeden ibarettir. Geçerliliği olan teknik bir jargon değildir!



1. Discover: Host, IP almak için "bana IP verin" diye bağırır. Bu bağırma işlemine Broadcast denir.
2. Offer: DHCP Server, IP isteyen Host'a "Buyur, bu IP sana uygun. İster misin?" diye teklif eder.
3. Request: Host, DHCP Server'ın teklif ettiği IP'yi "Tamam, Bu IP bana uygun. Verebilirsin" der ve Reqest eder. Yani ister.
4. Acknowledge: DHCP Server, Host'tan gelen bu request'i onaylayarak "verdim gitti"  diyerek IP'yi Host'a verir.

DHCP SCOPE OLUŞTURMA

Network'ümüzdeki Host'lara IP dağıtmak için, dağıtalacak IP'ler için bir IP Adres Havuzu (Adress Pool) oluşturmamız gerekmektedir. Havuz oluşturmak için öncelikle IPv4 üzerinde New Scope'a tıklıyorum.



Oluşturmak istediğim Scope için bir isim veriyorum.



IP Adress Range alanında, iç network'ümüzde yani LOCAL'de Host'larımıza dağıtmak istediğimiz IP aralığını belirliyoruz.
Ben 192.168.1.1 -192.168.1.254 aralığını tanımlıyorum. Aralığı tanımladıktan sonra, varsayılan Subnet Mask'ı otomatik olarak ayalamaktadır. Yapınızın büyüklüğüne göre subnet mask ayarlarını yapılandırabilirsiniz.

Bilgi!: Size tavsiyem; subnet mask ayarınızı, yapımızın büyüklüğüne göre en baştan ayarlamanız olacaktır. Çünkü oluşturduğunuz scope için sonradan subnet mask ayalarını değiştirmeniz mümkün olmayacaktır.

NOT: Subnetting ile ilgili detaylı bilgi almak için IP ve Subnetting Yapısı konulu makalemi inceleyebilirsiniz.



Add Exclusion and Delay alanında, tanımladığımız IP havuzunda DHCP tarafından otomatik olarak dağıtılmasını istemediğimiz IP'leri dağıtıma dahil etmiyorum.

Ör. 192.168.1.1 ile 192.168.10 aralığını Exclusion olarak ekliyorum.

Bu ip aralığında 192.168.1.1 benim Default Gateway'im. DHCP'nin bu ip'yi herhangi bir Host'a vermesini istemiyorum. Aynı şekilde 192.168.1.1'den sonraki IP'leri (192.168.1.10'a kadar) de sisteminizdeki Printer'lara Statik olarak veriyor olabilirsiniz ve bu ip'lerin de Printer'larınız dışında diğer Host'lara dağıtılmasını istemezsiniz.

İşte bunun gibi sebeplerle DHCP tarafından otomatik olarak dağıtılmasını istemediğiniz IP aralıklarını Add Exclusion and Delay alanında aralık belirtip, Excluded address range alanına Add butonuna basarak ekliyorsunuz.






DHCP, dağıttığı IP'leri belirli süreliğine Host'lara dağıtır. Buna Lease Time, yani Kira Süresi denmektedir. Lease Duration alanında ise dağıtılan IP'lerin Kira Süresi (Lease Time) ayarlanır. Buradaki Lease Time, default olarak 8 gündür. Bu süreyi artırabilir ya da azaltabilirsiniz.



Peki bu belirlenen Lease Time nasıl işlemektedir?

1) DHCP'den IP alan bir HOST, hergün DHCP'ye gider ve "benim kira sürem 8 gün, 7 günüm kaldı. Uzatır mısın" diye REQUEST eder. DHCP'de bu request'i ACKNOWLEDGE ile onaylar ve kira süresini uzatır. Bu sayede Host'un IP adresi hiç değişmeden devam eder.

2) Lease Time, Bilgisayarını hiç kapatmayanlar için şöyle işler; 8 günlük kira süresi olan bir IP, kira süresinin bitimine %12,5 kala (%87,5'te) DISCOVER yapar ve yeni bir DHCP arar. Bulursa, bulduğu DHCP'den IP alır. Bulamazsa, kalan süreyi de sonuna kadar kullanır ve sonunda APIPA'ya düşer.



3) Lease Time, Bilgisayarı kira süresi boyunca hiç açılmayanlar için şöyle işler; Ör. FIRAT tatile çıktı, FIRAT'ın bilgisayarı 8 gün boyunca hiç faaliyet göstermedi. Bu durumda 8. günün sonunda FIRAT'ın IP'si boşa çıkar ve IP almak için DISCOVER eden MEHMET'e FIRAT'ın IP'si verilir. MEHMET'ten sonra gelen FIRAT, aynı IP'yi alamaz.

Bu Lease Time mantığını da anlattıktan sonra işlemlerimize devam edeli. Next butonuna basarak devam ediyorum.



OLUŞTURULAN SCOPE AYARLARINI YAPILANDIRMA

Configure DHCP options alanında, Scope oluşturdukran sonra bu Scope'un işleyebilmesi için bazı ayarları yapılandırmak gerekiyor. Bu adımda bana iki türlü yapılandırma seçeneği sunuyor. Birincisi, Scope Wizard üzerinden devam ederek yapılandırma. İkincisi ise; Wizard ile değil, manuel olarak elle yapılandırma. ben "No, I will configure these options later" seçeneğini seçerek manuel olarak elle yapılandırma gerçekleştireceğim.



"No, I will configure these options later" seçeneğini seçerek manuel olarak elle yapılandırma gerçekleştireceğim için, Scope Wizard burada sonlandı. Finish butonuna basarak sonlandırıyorum.



SCOPE oluşturduktan sonraki ilk işlem, oluşturduğum SCOPE'u Activate etmek.



Oluşturduğum Scope yapısında işlerin nasıl ilerlediğine bakalım:
Address Pool içinde belirlediğim IP aralığı ve bu aralığın içinde dağıtılmasını istemediğim IP aralıkları gösteriliyor. Bu; 192.168.1.11 - 192.168.1.250 aralığındaki IP'ler dağıtılacak demek.

DHCP Scope Options
DHCP yapılandırmasının en önemli yeri burasıdır. Sağ tıklayarak Configure Options... diyorum.

Scope Options penceresinde General Tab'ında yapılandıracağımız 5 ayar var. Bunlar;
1) 003- Router (Default Gateway tanımlanır)
2) 006- DNS Servers (Sunucu DNS IP'si tanımlanır.)
3) 015- Domain Name (Sunucu Domain adı tanımlanır.)
4) 044- WINS Server (Ortamda WINS kullanılıyorsa, WINS serve olarak görev yapan sunucu IP'si tanımlanır.)
5) 046- WINS NODE TYPE (0x8)



Buradaki ayar, sizin sisteminizin nasıl işleyeceğine bağlıdır ve buradaki ayar aslında WINS konusudur ama kısaca bahsedeceğim:

Burada ben 0x8 değerini giriyorum. Bu değer Netbios çözümlemede önce Cache'e bakar. Bulamazsa WINS üzerinde arar. Bulamazsa Broadcast yapar ve yine bulamazsa LMhost'a bakarak Netbios isim çözümlemeyi bitirir. Bu adımlardan hangisinde isim çözümleme başarılı olursa, Netbios çözümleme işlemini tamamlar. 0x8 değerine de HYBRID MODE denir. Bunun haricine 0x1, 0x2 ve 0x4 değeri de verilebilir. Bu değerlerden tek tek bahsetmeyeceğim çünkü konumuzun dışında.

Bu 5 ayar, DHCP'nin istediğimiz gibi çalışması için yeterlidir. Diğer ayarlar da isteğe ve ihtiyaca göre yapılandırılailir.

1) 003 Router, Default Gateway tanımlıyorum ve Add butonuna basarak ekliyorum.





2) 006 DNS Servers, DNS Server olarak görev yapan DNS IP'sini tanımlıyorum. Burada Server Name alanında DNS Sunucunuz hangi Server ise onun adını girerek çözümletme yaptırabilirsiniz. Daha sonra Add butonuna basarak ekliyorum.







3) 015 Domain Name, String value alanına Domain Name adını giriyorum. String value dediği için buraya Server IP'si girmeyin! Alt kısımdaki 044- WINS Server ayarınına ulaşın.



4) 044 WINS Server, WINS Server olarak görev yapan DNS IP'sini tanımlıyorum. Burada Server Name alanında WINS Sunucunuz hangi Server ise onun adını girerek çözümletme yaptırabilirsiniz. Daha sonra Add butonuna basarak ekliyorum.





5) 046 WINS NODE TYPE, WINS/NBT Node Type olarak 0x8 değerini giriyorum ve OK butonuna basarak buradaki işlemimi tamamlıyorum.



Görüldüğü gibi Scope Options alanında yapılandırdığım Scope Oprtions ayarları listelendi.



DHCP Scope Properties
Oluşturuğumuz Scope ayarlarına gözatmak için Scope üzerinde sağ tıklayarak Properties tıklıyorum.



Properties alanında benim için en önemli iki ayar tab'ı var. General ve Advanced.

1) General
General Tab'ında Scope oluştururken belirlediğimiz IP aralığı bulunuyor.
Buradaki Start ve End IP alanları ile oynama yaparak IP büyütebiliriz. Ancak benim belirttiğim IP aralığı 255.255.255.0 subnet mask'ı için en yüksek IP aralığında olduğu için daha fazla büyütme yapamam. Ancak aralığımı küçültebilirim.

Burada önemli bir detay var! Oluşturduğum bu scope üzerinde dağıtmadığım 14 adet Exclusion IP'yi de hesaba katarsam en fazla 240 host'a IP dağıtabilirim. Peki ben, belirlediğim bu en yüksek değerdeki IP aralığından daha fazla IP'ye ihtiyacım varsa ne yapacağım? Cevap basit! Oluşturduğum Scope'u silerek Ör. 255.255.254.0 değerinde 510 tane Host'a sahip olabilecek şekilde yeniden düzenleme yaparak tekrar scope oluştururum. Bu yüzden Scope oluştururken yapınızda haç tane host'a IP dağıtıcağınızı en baştan iyi hesaplamanızda fayda var ki bunu makalemin başında da belirtmiştim.

NOT: Subnetting ile ilgili detaylı bilgi almak için IP ve Subnetting Yapısı konulu makalemi inceleyebilirsiniz.



2) Advanced
Advanced Tab'ında hangi tür Host'lara IP dağıtacağımızı belirliyoruz.
Üç seçenek mevcut; DHCP seçeneği, Discover yaparak IP adresi talep edebilen, başka bir ifade ile İşletim sistemi olan Host'lar için seçilir.

BOOTP seçeneği ise, Discover yapamayan ve dolayısı ile IP adresi talep edemeyen, başka bir ifade ile İşletim sistemi OLMAYAN Host'lar için seçilir. Buna aptal terminaller, PXE ve Kiosk örnek olarak verilebilir.

Ben, yapımdaki bu giri durumları gözönüne alarak, "Both" seçeneğini işaretliyorum. "Both" seçeneğini seçmek istemekteki nedenlerimizden birisi, Network üzerinden kurulum yapmak istediğimizde aptal terminaller de karşımıza çıkabilir. Bu nedenle "Both" seçeneğini işaretliyorum.





Şimdi sıra, Host'larımızın aldığı IP'leri listelemeye. Ben sanal ortamda üç tane Windows 8.1 işletim sistemli Host PC kurulumu yaptım. Bu Host PC'ler, DHCP'den IP'lerini başarılı bir şekilde alarak Address Leases alanına listelendiler.



DHCP Reservation
Bir IP'yi sürekli belli bir kişiye vermek için kullanırız.
Bunun yapmanın iki yolu vardır;

1) Address Leases alanında listelenen ve Reservation uygulamak istediğim Host üstünde sağ tıklayarak Add to Reservation demek.





2) Reservation üzerinde sağ tıklarak New Reservation demek.



Buradan yaptığımız zaman, Reservation yapmak istediğimiz bilgisayarın MAC Adresini bilmemiz gerekmektedir. Mac Adresini öğrenmek istediğim ve Reservation yapmak istediğim IP'ye Ping atıyorum. Ping attıktan sonra, arp -a komutunu çalıştırdığımda bana Reservation yapmak istediğim host'un MAC adresini verecektir.









FILTER ALLOW & DENY

**Filter
Filter alanı içinde Allow ve Deny olmak üzere iki bölüm bulunmaktadır. Bunlardan;

Allow- Sadece listeye aldığım client'lar IP alabilirler.
Ör. Toplamda 20 host'um var. Hepsini Allow'a alırım. Bunun dışındakiler IP alacakları zaman MAC Adreslerine bakarak ben kendim listeye dahil ederim.

Deny- Listeye aldıklarım IP alamazlar. Başka bir ifade ile, Deny listesine aldıklarımın dışındakiler IP alabilirler.

Bir host'u Allow veya Deny listesine almanın iki yönetimi bulunmaktadır.
(Yönetmi sadece Allow üzerinde gösteriyorum. Çünkü Deny da aynı yöntemdedir.)

1. Yöntem: Address Leases alanında listelenen Host'larda Allow veya Deny listesine almak istediğim host üstünde sağ tıklayarak Add to Filter>Allow veya Deny seçeneğini seçerim. Bu arada birden fazla Host'un listeye dahil edilecek olması durumunda. crtl tuşu basılı tutularak seçim yapılabilir.



2. Yöntem: Filters altında Allow veya Deny üzerinde sağ tıklayarak New Filter... tıklanır. Tıpkı Reservation'da host IP'lerini reserve ettiğimiz gibi burada da Allow veya Deny listesine ekleyeceğimiz Host'ları MAC Adreslerine göre ekleriz.







Görüldüğü gibi Host'umuz Allow listesine eklendi. 



Allow listesindeki istendiği zaman kayıt üzerinde sağ tıklayarak Move to deny ile Deny listesine alınabilir.





Buraya kadar DHCP Server kurulumu gerçekleştirerek, basit bir yapıda IP dağıtarak Host'larınızın TCP/IP yapısını yönetebilirsiniz. Bu makalem ile bağlantılı bir sonraki makalemde Split Scope ve DHCP Failover Cluster ile DHCP Server'ın yedekli olarak çalışmasına ve DHCP'nin kurulu olmadığı ortamlarda Host'ların başka bir ortamdan IP almalarını sağlayan DHCP Relay Agent'a değineneğim.

Faydalı olması dileğiyle...